HomeAile Terapisi

Geçmiş yıllarda, psikolojik ve psikiyatrik sorunların tedavisinde birey tek başına ele alınıp psikoterapide kişinin içsel yaşantısına odaklanılırdı. Günümüzde psikoloji ve psikiyatrideki gelişmeler sonucunda biyolojik ve sosyal modellerin bir araya gelmesi ile daha bütüncül bir yaklaşım uygulanmaktadır. Çünkü insan biyolojik, psikolojik ve sosyal yönü olan karmaşık bir canlıdır ve bireyin iç yaşantısı, psikolojik dünyası biyolojik yapısının yanı sıra çevresinden de büyük ölçüde etkilenmektedir.

İnsanın psikolojik yaşantısı ve kişiliği üzerinde, en yakın sosyal çevresi olan ailenin önemi büyüktür. Aynı şekilde aile de bireyin psikolojik durumundan etkilenmektedir. Bu nedenle günümüzde bireyi tek başına tedavi etmenin neredeyse olanaksız olduğu, sadece bireysel tedavi yaklaşımlarının yetersiz kaldığı araştırmalarla da belirlenmiş bir gerçektir.

Aile terapisinin ilk uygulamaları 1940’larda başlamıştır. 1950’lerde iletişimle ilgili çalışmalar hızlanmış ve 1970’li yıllardan bu yana aile terapileri ağırlıklı olarak uygulanmaktadır. Özelikle çocuk ve gençlerin tedavisinde ailenin terapiye dahil olması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Özem içindeki birimimizde sorunlara bütüncül bir yaklaşım benimsenmekte ve bireysel tedavilerin yanı sıra aile tedavileri de uygulamalarımızda önemli yer tutmaktadır.

• Aile terapisi, terapistin aile bireylerini bir araya toplayıp onlara bir takım tavsiye ve nasihatlerde bulunduğu toplantılar değildir.
• Ailede veya bireydeki sorunlar aile üyelerinin toplu olarak katıldığı terapi seanslarında konuşulur. Yaşanan sorunun tüm üyeler tarafından bilinmesi, anlaşılması sağlanır ancak süreç bununla da sınırlı değildir.
• Aile terapileri bir takım temel varsayımlara dayanır. Terapi sürecinde, insan sorunlarının nasıl oluştuğu ve nasıl aşılabileceğine dair psikolojik kuramlara dayanan çeşitli müdahale teknikleri kullanılır. Birbirine benzer ve farklı temelleri ve teknikleri olan birden fazla aile terapisi yöntemi vardır.

• Aile ve evlilik terapisi alanında çok sayıda ekol olmakla birlikte bunların ortak noktası şudur; aile ile birey arasındaki ilişki ve etkileşimler ele alınır. Terapide aile üyelerinin veya eşlerin arasındaki iletişim sürecine odaklanılır.
• Aile terapisinde genel amaç; aile üyelerinin birbirini daha iyi anlaması ve aile içindeki çatışmaların çözümlenmesidir. Ailedeki bireylerin iletişim kurma ve problem çözme becerilerinin arttırılması hedeflenir. Aile Terapisi nasıl uygulanır?

Aile terapisi, bireysel ve grup terapilerinin birlikte kullanıldığı çeşitli tekniklerle sürdürülür. Aile bir bütün olarak ele alınır ancak uygulamada aile üyelerinin hepsini bir arada seansa almak yaşanan problemlerden ötürü veya başka nedenlerle her zaman mümkün olamayabilir. Böyle bir durumda diğer üye veya üyelerle değişimi sağlayacak çalışmalara devam edilir.

Evlilik terapisinde, evli ya da birliktelik yaşayan çift genellikle beraber görüşmelere alınır. Bazı durumlarda evlilik terapisi devam ederken çiftlerden biri veya her ikisinin de bireysel bir probleminin ele alınması da gerekebilmektedir. Örneğin eşlerden birinde depresyon veya duygudurum bozukluğu gibi bir problem olduğunda ve kişinin bireysel problemi evliliği etkiliyorsa o zaman bireye yönelmek öncelik kazanabilir veya bireysel terapi ile paralel olarak evlilik terapisi yürütülür. Eşlerin bireysel terapileri söz konusu olduğunda terapileri ayrı terapistler tarafından yürütülür.

• Aile terapisi hemen her tür psikiyatrik bozuklukta, örneğin “Psikoz” lar, “Psikosomatik Rahatsızlıklar”, “Depresyon”, “Obsesif-Kompulsif Bozukluk”, “Alkol-Madde kullanımı”, “Çocuklarda Duygusal Bozukluklar veya Davranış Bozuklukları” nda veya “Aile İçi İlişki Sorunları” nda kullanılabilir.
• Özellikle kronik psikiyatrik bozukluklarda hastalıkla mücadele ederken hem bireyin kendisi, hem de aile büyük zorluklar yaşamaktadır. Hastalık nedeniyle aile içinde kişiye ait sorumluluklar aksar ve bu sorumlulukları başka bir aile üyesi üstlenmek zorunda kalır. Örneğin ebeveyn hasta olduğunda çocukların bakımını eşinin, büyük anne- babaların, veya kardeşlerin sorumluluğunu kendisi de aslında ebeveyn ilgisine muhtaç olan daha büyük çocukların üstlenmesi gerekebilir. Sorumlulukların el değiştirmesi o kadar kolay değildir, bir yandan pratik zorluklar diğer yandan da duygusal sorunlar bir arada yaşanır. Eşin hastalığında karı- koca rollerinde aksamalar doğar ve beklentilerin ayarlanması gerekir. Böyle bir hastalık durumunda öncelikle aile hastalığın doğası ve tedavisi konusunda tedavi ekibi tarafından bilgilendirilmelidir.

– Aile terapisine başlamadan önce anne-baba-çocuk ayrı ayrı ele alınır. Gerekirse Nöropsikolojik tarama (Beyin check- up ‘ı) yapılır. Aşağıdaki ölçekler rutin olarak uygulanır ve bu ölçeklerle ilişki profili çıkarılır:

1. Evlilik terapisi için ilişki durum değerlendirme bataryası.
2. Anne-baba-çocuk ilişkisi için PARI ebeveyn envanteri.

• Psikiyatrik hastalıklar söz konusu olduğunda, hastalığı yaşayan kişinin bireysel problemlerinin yanı sıra aile üyeleri de bazı olumsuz duygular yaşamaktadır. Ailede hastalığı kabullenememe, kızgınlık, suçluluk duyguları ya da birbirini suçlamalar olabilir. Çevrenin hastalığı duymasından çekinme, hastalığı gizleme çabası ile ailenin sosyal yaşamdan uzaklaşması sık karşılaşılan durumlardır.
• Hastalık karşısında bir yandan bireyin yaşadığı olumsuzluklar bir yandan da ailenin yaşadığı zorlanmalar sonucunda karşılıklı etkileşimler yaşanır. Uygun terapi yöntemleri ile sorunlar ele alınmadığı takdirde aile içindeki tablo iyice karmaşıklaşıp içinden çıkılmaz bir hâle gelebilmektedir. Bu nedenle tedavi sürecinde bireyin psikoterapisi ve aile terapisi oldukça önemli bir yer tutar ve ihmal edilmemelidir.
• Hastalık ailedeki ilişki sorunlarından kaynaklanıyorsa ya da aile hastalık sürecinde doğal dengesini kaybettiyse tedavinin terapi ayağı ihmal edildiği takdirde; kişi iyileşse bile aile içindeki olumsuz etkileşimlerin devam etmesi nedeniyle hastalık nüks edebilmektedir. Aile terapisi sayesinde; hem birey hem de aile üyeleri hastalık ile yaşamayı öğrenebilir. Ortaya çıkan sorunlara uygun çözümler bularak yeni bir dengenin kurulmasıyla bireyin iyileşmesi ve ailede işleyişin devamı sağlanır.

Aile terapilerinde görüşmeler düzenli aralıklarla tekrarlanır ve terapi belirli bir süreci kapsar. Sürecin ne kadar zaman içerisinde tamamlanacağını önceden belirlemek mümkün değildir çünkü yaşanan sorunların türüne, şiddetine ve kişilerin değişme hızına göre bu süre değişebilmektedir. Seans aralıkları ihtiyaca göre değişebilmekle birlikte başlangıçta bir hafta on gün gibi aralıklarla görüşmelere başlanır ve giderek seans aralıkları uzatılır. Görüşme aralıkları ayarlanırken; seanslarda ele alan konuların yaşama geçirilmesine fırsat tanıyacak kadar uzun, ama eski alışkanlıkların sürmesini ve tedavinin kesintiye uğramasını önleyecek kadar kısa zaman diliminde olması dikkate alınır. Terapide hedeflenen noktaya gelindiğinde iyilik halinin devamı ve nükslerin önlenmesi için de uzun aralıklarla takip ve kontrol görüşmeleri yapılarak terapi sonuçlandırılır.