Genel olarak çocuklar, dil ediniminde sözlü ifadeler için gerekli olan konuşma seslerini örneğin /p/, /m /veya /b/ gibi bazı sesleri daha önce edinirlerken /z/, /ş/ veya /r/ gibi diğer seslerin edinilmesi daha uzun sürer. Çoğu çocuk 5,5-6 yaşına kadar neredeyse tüm konuşma seslerini doğru olarak çıkarmalıdır. Beklenen yaşlara kadar ses söylemeyen bir çocukta konuşma sesi bozukluğu olabilir. Genel bir terim olan konuşma sesi bozukluğu fonksiyonel (artikülasyon bozukluğu, fonolojik bozukluk), organik (yapısal, organik, duysal) ve motor (apraksi, dizartri) bozukluklar olarak çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Bu durum ayrıca doğuştan ya da sonradan yaşanan bazı sorunlardan kaynaklanabilir.
Bir çocuğun ağlamasından, çıkardığı anlamsız seslere, bu anlamsız seslerden oluşan hece tekrarlarından, anlamlı ifadelerin oluşmasına kadar geçen “dil edinme” serüveni bazı bebekler için pürüzsüzken, bazı bebekler için engebeli bir yol haline dönebilir.
KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞU NEDENLERİ
- Otizm gibi gelişimsel bir bozukluk;
- Down sendromu gibi bir genetik sendrom;
- Kulak enfeksiyonlarından veya diğer nedenlerden kaynaklanan işitme kaybı;
- Serebral palsi veya kafa travması gibi beyin hasarı;
- Herhangi bir nedene bağlı olmayan;
- Bilişsel güçlükler;
- Yetişkinlerde ayrıca konuşma sesi bozuklukları olabilir. Bazı yetişkinlerin çocukken başlayan sorunları vardır. Diğerleri felç veya travmatik beyin hasarı veya diğer travmalardan sonra konuşma bozuklukları geliştirebilir.
KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞUNDA RİSK FAKTÖRLERİ
Konuşma seslerinin edinilme yaşı sesten sese göre değişmektedir. Her sesin çıkartılması için bazı yaş kriterleri bulunmaktadır. Bununla birlikte;
- Bir çocuğun 2 yaşında söylediklerinin %25-%50’ si yabancı tarafından anlaşılmalıdır.
- Bir çocuğun 3 yaşında söylediklerinin %50-%75’ i yabancı tarafından anlaşılmalıdır.
- Bir çocuğun 2 yaşında söylediklerinin %75-%100’ i yabancı tarafından anlaşılmalıdır.
KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
Çocuğunuz bir sesi diğeriyle değiştirebilir, sesleri dışarıda bırakabilir, ses ekleyebilir veya bir sesi değiştirebilir. Başkalarının onu anlaması zor olabilir. Küçük çocukların bazen yanlış sesleri söylemesi normaldir. Örneğin, çocuğunuz “r” yerine “v” sesi çıkarabilir ve “araba” için “avaba” diyebilir. Bu durum belli yaşta normal kabul edilse de yaş ilerledikçe bu hataları yapmaya devam etmesi bir sorun olabilir.
KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞUNU TEŞHİS ETME
Eğer çocuğunuzda konuşma sesi bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız bu durumu değerlendirecek profesyonel odyoloji ve konuşma bozuklukları uzmanı/ dil ve konuşma terapistidir. Uzman, çocuğunuzun sesleri nasıl söylediğini duymak için çeşitli resimler kullanarak resimleri adlandırmasını dinleyecektir. Ayrıca çocuğunuzun dudaklarını, çenesini ve dilini nasıl hareket ettirdiğine de bakacaktır. Her ne kadar sorunun konuşma sesleri olduğunu düşünseniz de çocuğunuzun dil becerilerini de test edebilir. Çünkü konuşma sesi bozukluğu olan birçok çocukta dil bozuklukları da vardır. Örneğin, çocuğunuz talimatları takip etmekte veya hikayeler anlatmakta güçlük çekebilir.
İşitme kaybı olmadığından emin olmak için çocuğunuzun işitme duyusunu kontrol ettirmeniz de önemlidir. Çünkü; işitme kaybı olan bir çocuk konuşmayı öğrenmede daha fazla sorun yaşayabilir.
DİL ve KONUŞMA TERAPİSİ
Eğer yapılan değerlendirmeler sonunda çocuğunuzda konuşma sesi bozukluğu olduğu tespit edilirse odyoloji ve konuşma bozuklukları uzmanı/ dil konuşma terapisti tarafından dil ve konuşma terapisi müdahalesi başlatılmalıdır. Terapilerde;
- Ses çıkarmanın doğru yolunu öğrenmek
- Seslerin ne zaman doğru veya yanlış olduğunu söylemeyi öğrenmek
- Sesleri farklı kelimelerle çalışmak
- Bir çocuğun ağlamasından, çıkardığı anlamsız seslere, bu anlamsız seslerden oluşan hece tekrarlarından, anlamlı ifadelerin oluşmasına kadar geçen “dil edinme” serüveni bazı bebekler için pürüzsüzken, bazı bebekler için engebeli bir yol haline dönebilir.
MERKEZİMİZDE NE YAPIYORUZ?
Özem Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi olarak konuşma sesi bozukluğu şüphesi bulunan çocukların değerlendirmesi aileleri ile gerçekleştirilmekte ve konuşma bozuklukları uzmanları tarafından yapılmaktadır.
Aynı zamanda gelişimin bir bütün olduğu göz önünde bulundurularak çocuğun sadece iletişim becerileri değil, motor, sosyal, bilişsel becerileri de ilgili uzmanlar tarafından değerlendirilip aile ile süreç paylaşılmaktadır.
Terapi alması kararı verilen çocuklarda konunun uzmanları ile çalışılmakta, eğitimler bireysel uygulanmakta ve aile eğitimleri ile terapiler mutlaka desteklenmektedir.
