Otizm spektrum bozukluğu (OSB), bir grup nörogelişimsel bozukluğu tanımlamak için kullanılan geniş bir terimdir.
Bu bozukluklar, iletişim ve sosyal etkileşimle ilgili problemlerle karakterizedir. OSB’ si olan kişiler genellikle kısıtlı, tekrarlayan ve basmakalıp ilgi alanları veya davranış kalıpları gösterir.
OSB’ de dil ve konuşma terapisi, dil ve iletişimle ilgili zorlukları ele alır. OSB’ si olan kişilerin sözlü, sözsüz ve sosyal iletişimlerini geliştirmelerine yardımcı olurken genel amaç, kişinin daha kullanışlı ve işlevsel yollarla iletişim kurmasına yardımcı olmaktır.
İletişim ve konuşma ile ilgili zorluklar kişiden kişiye değişir. Otizm spektrumundaki bazı kişiler hiç konuşamazken bazıları konuşmayı sever, ancak başkalarıyla konuşurken sohbet sürdürmekte veya vücut dilini ve yüz ifadelerini anlamakta güçlük çekerler. Bu nedenle OSB için reçete bir dil konuşma terapisi programı oluşturulamaz ve yürütülemez. Kişinin bireysel özelliklerine göre yapılan kapsamlı değerlendirme sonunda, program oluşturulur ve konuşma bozuklukları uzmanı/ dil konuşma terapisti özel eğitim ekibinin içinde yer alır.
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞUNUN NEDENLERİ
Otizm, kişinin yaşamı boyunca mevcuttur ve buna neyin sebep olduğu henüz bilinmemektedir. Bazı olası nedenler şunları içerir:
- Genetik etmenler;
- Beyin gelişimi veya beyin fonksiyonundaki farklılıklar;
- Çevredeki zararlı maddelere veya kimyasallara maruz kalma olabilir.
RİSK FAKTÖRLERİ
Erken dönemde görülen bazı belirtiler ileride otizm bulgusuna dönüşebilir. Bu belirtiler:
12. ayda; tipik gelişimi olan bir çocuk ismini duyduğunda başını çevirecekken Otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuk, adı birkaç kez tekrar edildikten sonra bile bakmak için dönmeyebilir, ancak diğer seslere tepki verebilir.
13. ayda; gecikmiş konuşması olan bir çocuk, konuşma eksikliğini telafi etmek için işaret edip, yüz ifadeleri kullanırken OSB’ si olan bir çocuk, gecikmiş konuşmayı telafi etmek için hiçbir girişimde bulunmayabilir veya konuşmayı TV’de duyulanları veya az önce duyduklarını tekrarlamakla sınırlayabilir.
14. ayda; tipik gelişim gösteren bir çocuk, annesine göstermek için bir resim getirip bundan keyif alırken OSB’si olan bir çocuk, açması için ona bir şişe getirebilir, ancak annesinin yüzüne bakmaz ya da birlikte oynama zevkini paylaşmaz.
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
DSM-5, otizmin semptomlarını (1) iletişim ve sosyal etkileşim ile ilgili sorunlar, (2) kısıtlı veya tekrarlayan davranış, faaliyet kalıpları olarak iki kategoriye ayırır. Bu semptomlar:
- Duyguları, ilgi alanlarını paylaşma veya ileri geri konuşmayı sürdürme zorlukları dahil iletişim sorunları,
- Göz temasını sürdürme veya vücut dilini okuma gibi sözlü olmayan iletişim sorunları,
- İlişkileri geliştirme ve sürdürmede zorluklar,
- Tekrarlayan hareketler, davranışlar veya konuşma kalıpları,
- Belirli rutinlere veya davranışlara katı bağlılık,
- Belirli bir sese karşı olumsuz tepki veya çevrelerinden gelen belirli duyusal bilgilere duyarlılıkta artış veya azalma,
- Sabit ilgi alanları veya meşguliyetler belirtilerinden birkaçı veya hepsi olabilir.
DİL ve KONUŞMA TERAPİSİ
Otizmin bilinen bir tedavisi yoktur. Otizmi olan küçük çocuklar için erken yardım almak en iyisidir. Otizmi olan ergenler ve yetişkinler de okulda, işte ve toplumda daha iyi iletişim kurmalarına yardımcı olmak için müdahaleden yararlanır.
Konuşma bozuklukları uzmanları/ dil konuşma terapistleri otizm müdahalesinde önemli bir rol oynar. Otizmi olan kişinin ev, okul ve iş gibi çeşitli ortamlarda iletişim ve sosyal beceriler geliştirmesine yardımcı olabilirler. Aynı zamanda, iletişim kurmak için yardıma ihtiyaç duymaları durumunda kişinin ADİS’ i kullanmayı öğrenmesine de yardımcı olabilir. Genel olarak çalışılan beceriler:
- Başkalarıyla çeşitli ortamlarda iletişim kurmak,
- Uygun iletişim davranışlarını kullanmak,
- Sıra almak,
- Değişimi kabul etmek ve yeni yiyecekleri denemek dahil ilgi alanlarını genişletmek,
- Okuma ve yazma becerilerini geliştirmek,
- Konuşma seslerini doğru ve yerinde kullanabilmek,
- Kendilerini cümleler ile ifade edebilmek,
- Sohbet başlatmak, sürdürmek, sonlandırmak,
- İletişim mesajlarını anlamak,
- Sorular sormak ve yanıtlamak,
- Sohbeti bağlama uygun sürdürmek.
MERKEZİMİZDE NE YAPIYORUZ?
Özem Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi olarak otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin iletişim becerilerinin kapsamlı değerlendirmesi gerçekleştirilmekte ve konuşma bozuklukları uzmanları tarafından yapılmaktadır.
Aynı zamanda gelişimin bir bütün olduğu göz önünde bulundurularak bireyin sadece iletişim becerileri değil, motor, sosyal, bilişsel becerileri de ilgili uzmanlar tarafından değerlendirilip aile ile süreç paylaşılmaktadır.
Terapi alması kararı verilen çocuklarda konunun uzmanları ile çalışılmakta, eğitimler bireysel uygulanmakta ve aile eğitimleri ile terapiler mutlaka desteklenmektedir.
Yapılan bütün uygulamalar kanıta dayalı ve disiplinler arası işbirliği sağlanarak gerçekleştirilmektedir.
